پاسخ دو رقم تجاری مرکبات (.citrus sp)روی دو پایه تحت تنش دمای پایین

اغلب ارقام تجاری جنس مرکبات نسبت به تنش دمای پایین آسیب پذیرند. در این پژوهش تغییرات، فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و مورفولوژیکی برخی درختان جوان و میوه مرکبات تحت تنش سرما و یخبندان بررسی شد. در آزمایش اول، واکنش درختان جوان پیوندی (دو ساله) پرتقال تامسون ناول و نارنگی پیج روی سه پایه نارنج، سیترنج و پونسیروس پس از طی اعمال تیمارهای دمایی (9، 6، 3، 0، 3- ، 6- وc ? 2 ± 25 به عنوان شاهد) و در مرحله بازگشت از تنش مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش بیانگر آن بود که در تامسون ناول و پیج تنزل دما در کاهش کلروفیل، محتوی آب برگ و افزایش پراکسیداسیون لیپید، نشت یونی، پرولین، کربوهیدرات محلول، کاروتنوئید کل، فنل کل، فعالیت آنزیم های سوپراکسایددیسموتاز و پراکسیداز برگ تاثیر گذار بود. در تامسون ناول و پیج، پایه پونسیروس موجب کاهش پراکسیداسیون لیپید و افزایش فنل کل برگ شد. پایه پونسیروس در رقم نارنگی پیج، بر افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی (تا میانگین 87/72 %) و فعالیت آنزیم کاتالاز (تا مقدار 431/0 میلی گرم در گرم وزن تر برگ) نیز تاثیر گذار بود (p?0.01). با توجه به نتایج، نارنگی پیج روی پایه پونسیروس در مقایسه با تامسون ناول نسبت به تنش یخبندان متحمل تر بود. حساسیت میوه مرکبات نسبت به تنش دمای پایین در ارقام مختلف می تواند متفاوت از درجه آسیب پذیری بخش های هوایی آنها باشد. در آزمایش دوم اثر تنش دمای پایین (3، 0، 3- ، 6- وc ? 15 به عنوان شاهد) بر تغییرات کیفی میوه تامسون ناول، نارنگی پیج و انشو بررسی شد. برهمکنش اثرات ژنوتیپ و دما در هر سه میوه نشان داد که میزان کاروتنوئید کل، فنل کل و ظرفیت آنتی اکسیدانی نسبت به شاهد در سطح یک درصد افزایش داشت. در مرحله بازگشت از تنش یخبندان در میوه تامسون ناول تلخی گوشت تا 8 برابر شاهد افزایش داشت. در میوه های مورد مطالعه اعمال تنش دمای 6- درجه سانتی گراد موجب 7 برابر شدن نشت یونی پوست میوه نسبت به شاهد گردید که در مرحله بازگشت از تنش، پوسیدگی میوه را تا 70 % افزایش داد. همچنین در طی تنش دمای پایین فلاونوئید کل، فعالیت آنزیم سوپراکساید دیسموتاز و آسکوربات پراکسیداز گوشت میوه ارقام مورد مطالعه نسبت به نمونه های شاهد افزایش معنی داری نشان داد. در مجموع، می توان نتیجه گیری کرد که میوه تامسون ناول، انشو و پیج با افزایش پتانسیل آنتی اکسیدانی قادر به تحمل تنش سرما (دمای بالای صفر درجه) است. همه ارقام مورد مطالعه در این آزمایش حساس به تنش یخبندان (دمای زیر صفر درجه سانتی گراد) بوده و میوه تامسون ناول نیز به دلیل بروز تلخی، نسبت به تنش مذکور حساسیت بیشتری نشان داد. در بررسی تیپ های طبیعی منطقه شمال ایران به منظور استفاده در برنامه های اصلاحی مقاومت به یخبندان در پژوهش بعدی، میزان تحمل پذیری به تنش یخبندان (0 ، 3- ، 6- و c ? 2 ± 25 به عنوان شاهد) چهار تیپ بذری مرکبات سیاورز، شل محله، معلم کوه و نارنج آف تایپ مورد ارزیابی قرار گرفت. در برهمکنش اثرات دما و ژنوتیپ، افزایش خسارت ساقه، پراکسیداسیون لیپید، نشت یونی، آب گزیدگی، ظرفیت آنتی اکسیدانی و کاهش محتوی آب و رنگ سبز برگ، معنی دار بود (p?0.01). بر اساس تجزیه داده ها تنش دمای پایین، مقدار کربوهیدرات و فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز را در c?3- و پرولین و سوپراکساید دیسموتاز را در صفر درجه سانتی گراد افزایش داد. با توجه به شاخص های اندازه گیری شده در بین تیپ های مورد مطالعه معلم کوه نسبت به تنش یخبندان متحمل تر بود.